بازارساز (Market Maker) کیست؛ نقش کلیدی بازارساز در معاملات مالی

در بازارهای مالی گروهی بیصدا پشت صحنه فعالیت میکنند. این قهرمان که به نام بازارساز و یا همان مارکت میکر (Market Maker) شناخته میشود، نقش اساسی در تضمین عملکرد روان و کارآمد این اکوسیستم پیچیده ایفا میکنند.
اما این بازارساز چه کسی است و چگونه به ثبات و پویایی بازار کمک میکند؟ با ما همراه شوید تا به دنیای جذاب بازارساز وارد شویم و عملکرد آن، استراتژیهای متنوعش و تأثیر انکارناپذیری که بر چشمانداز مالی دارد را بررسی کنیم.
بازارساز، که معمولاً خود Exchange یا همان بورس می باشد، به عنوان واسطه در فرایند معامله عمل میکند. بهطور مداوم قیمتهای خرید (Bid) و فروش (Ask) را برای اوراق بهادار خاص اعلام میکند و بازار دوطرفهای ایجاد میکند.
بازاری را تصور کنید که در آن خریداران و فروشندگان همیشه در جستجوی یکدیگر هستند. بازارساز مانند صاحب فروشگاهی است که بهطور فعال قیمت کالاهای خود را تعیین میکند، بهطوری که همیشه خریدار برای داراییای که کسی میخواهد بفروشد و فروشنده برای داراییای که کسی میخواهد بخرد وجود دارد.

بازارساز (Market Maker)
مفهوم مارکت میکر (Market Maker) یا بازارساز
آیا تاکنون توجه کردهاید که خرید و فروش اوراق بهادار و درایی های ارزشمند در بازارهای مالی چقدر سریع و کارآمد است؟ شما یک سفارش به بازار میدهید و بلافاصله انجام میشود. همچنین، اختلاف بین قیمتهای پیشنهادی خرید و فروش (اختلاف خرید و فروش یا اسپرد(Spread)) معمولاً کم است و اغلب فقط یک یا دو سنت تفاوت دارد. گویا همیشه تعدادی از شرکتکنندگان بازار در سمت دیگر سفارش شما حضور دارند و آمادهاند که سفارش شما را در کسری از ثانیه انجام دهند.
برای اینکه یک بازار به عنوان “بازار” شناخته شود، باید خریداران و فروشندگان در آن حضور داشته باشند تا معاملهای انجام دهند. اما همه بازارها تعادل مناسبی بین خریداران و فروشندگان ندارند. همه بازارها کارآمد و دارای نقدینگی (liquidity) نیستند.

مفهوم مارکت میکر (Market Maker) یا بازارساز
اینجاست که بازارساز وارد میشود. وی با آماده بودن برای خرید و فروش داراییها در هر زمان، نقدینگی و کارآمدی بازار را تأمین میکند.
یک بازارساز نهادی است که بهطور مداوم اسپردهای (اختلاف قیمت بین خرید و فروش) خرید و فروش (bid-ask spreads) را در یک بازار فراهم میکند. و همچنین همیشه در حال خرید و فروش سهام، آپشنها، قراردادهای آتی (فیوچرز) و سایر اوراق بهادار است و نقدینگی بازارها را تامین میکنند. در واقع، بازارساز اغلب به عنوان “تأمینکننده نقدینگی” شناخته میشود، زیرا وظیفه وی تسهیل جریان بازار است.
بازارساز ممکن است شفافترین شرکتکننده در چرخه معاملات نباشد؛ وی پشتصحنه عمل میکنند و از الگوریتمهای پرسرعت و استراتژیهای پیچیده استفاده میکنند. وی هدف سودآوری ندارد، اما نتیجه کار آنها (عموماً) بازارهایی با نقدینگی بالا و روان است.
بنابراین، بازارساز با فراهم کردن نقدینگی، اطمینان میدهد که سرمایهگذاران میتوانند در هر شرایطی سریع و با قیمت منصفانه معامله کنند. این موضوع به نوبه خود باعث ایجاد اعتماد در بازارها میشود.
از طرفی دیگر، بازارساز در بازارهای مالی مختلفی مانند سهام، ارز (فارکس) و کالاها نقش کلیدی دارد. او به حفظ نقدینگی کمک میکنند تا اطمینان حاصل شود که اوراق بهادار میتوانند بدون نوسانات قیمت شدید به دلیل حجم معاملات، خرید و فروش شوند. بسیاری از بازارهای مالی برای تنظیم و نظمدهی به معاملات، کارگزاران خاصی را به عنوان بازارساز برای اوراق بهادار خاص منصوب میکنند. بنابراین با توجه به نقش بازارسازها و استراتژی آنها، قادرند تقاضای بازار برای یک سهم را برآورده کرده و گردش آن را تسهیل کنند.
مقاله پیشنهادی: تاثیر نقدینگی در بازار فیوچرز چیست؟
ضرورت و اهمیت بازارساز
هدف بازارساز در یک بازار مالی، حفظ عملکرد صحیح بازار با وارد کردن نقدینگی است. این کار را با اطمینان از اینکه حجم معاملات به اندازه کافی بالا است، انجام میدهد تا معاملات به طور روان و بدون مشکل انجام شوند. از طرفی، بازار ساز قیمتهای خرید و فروش اوراق بهادار را همراه با اندازه و حجم مناسب بازار ارائه میدهد.
در غیاب بازار ساز، یک سرمایهگذار که قصد فروش اوراق بهادار خود را دارد، قادر به اجرای موقعیتهای خود نخواهد بود. این به این دلیل است که همیشه خریداران آماده برای خرید در بازار وجود ندارند.
اگر یک سهامدار اوراق قرضه بخواهد اوراق بهادار خود را بفروشد، بازار ساز آن را از وی خریداری خواهد کرد. به طور مشابه، اگر یک سرمایهگذار بخواهد سهام یک شرکت را خریداری کند، بازار ساز اطمینان میدهند که سهام آن شرکت برای فروش در دسترس است. به این ترتیب، بازار ساز به عنوان عمدهفروشهای در بازارهای مالی عمل میکند.
قیمتهایی که بازار ساز تعیین میکند، بازتابی از “عرضه و تقاضا” هستند. کارگزاران (Brokers) نیز میتوانند گاهی نقش بازار سازها را ایفا کنند. با این حال، این امر ممکن است باعث تعارض منافع شود، زیرا کارگزاران ممکن است به دلیل انگیزههای مالی، اوراق بهاداری را که خود بازار میسازند به مشتریان توصیه کنند.
اهداف و نقش بازارساز
تأمین نقدینگی
بازارساز هر دو قیمت پیشنهاد خرید(Bid) (قیمتی که حاضرند برای خرید یک اوراق بهادار بپردازند) و پیشنهاد فروش (Ask) (قیمتی که حاضرند اوراق بهادار را بفروشند) را اعلام میکند. این کار به اطمینان از وجود خریدار یا فروشنده در هر زمان کمک میکند و احتمال کمبود نقدینگی را کاهش میدهد.
کاهش اختلاف قیمتها
تفاوت بین قیمت خرید و فروش، اسپرد (Spread) نام دارد. بازار ساز از این اسپرد سود میبرد. با اعلام اسپردهای کم، آنها معامله را برای سایرین کارآمدتر میسازند.
با این اوصاف، بازار ساز انجام معاملات را برای معاملهگران راحتتر میکند و باعث میشود که معاملهگران بتوانند به راحتی وارد یک معامله شده و از آن خارج شوند. این فرآیند به کاهش هزینههای معاملاتی و بهبود تجربه کلی معامله کمک میکند.

اهداف و نقش بازارساز
کاهش نوسانات قیمت
با تأمین نقدینگی، بازارساز کمک میکند تا از نوسانات قیمتی که بهدلیل عدم تعادل ناگهانی در عرضه و تقاضا ایجاد میشود، جلوگیری شود. بنابراین با اعلام مداوم قیمتها برای یک دارایی، بازارساز به کاهش نوسانات قیمت کمک میکند. فعالیتهای آنها باعث میشود بازار از نوسانات غیرمعمول، به ویژه در دورههای عدم اطمینان یا حجم پایین معاملات، جلوگیری کند.
تخصیص کارآمد سرمایه
یکی از وظایف بازارساز این است که از انجام معاملات منظم اوراق بهادار عمومی اطمینان حاصل کنند، به ویژه در زمان عرضه اولیه سهام (IPO) یا سایر فعالیتهای جذب سرمایه. این فعالیتها به جریان کارآمد سرمایه و رشد اقتصادی وسیعتر کمک میکنند.

اعتماد بیشتر به بازارساز (Market Maker)
اعتماد بیشتر
حضور بازارساز روند اجرای معاملات را سادهتر میکند، نوسانات قیمت را کاهش میدهد و شکافهای عرضه و تقاضا را شناسایی میکند. این فعالیتها باعث ایجاد اعتماد در میان شرکتکنندگان بازار میشود. بازار ساز کمک میکنند تا اطمینان حاصل شود که بازارها به طور قابل اعتماد عمل میکنند و حتی در زمانهای ناآرامیهای بازار، پایدار باقی میمانند.
نحوه عملکرد بازارساز
بازارساز در بازار فعالیت کرده تا دستورات خرید و فروش سرمایهگذاران را با تعیین بهترین پیشنهادات خرید و فروش جذب کنند. در برخی موارد، بازارهای مالی و همچنین بورسها ممکن است بازار ساز تعیینشده (یا متخصصین) داشته باشند که هر کدام مسئول ایجاد بازار برای اوراق بهادار خاصی هستند. فرآیند متخصصین برای اطمینان از این است که تمامی معاملات قابل انجام، به قیمت منصفانه و در زمان مناسب اجرا شوند. و همچنین هر بازارساز قیمتهای خرید و فروش (بازار دوطرفه) را برای تعداد معینی از سهام اعلام میکند.
بازارساز باید همیشه به این پارامترها پایبند باشند که بدون توجه به چشمانداز خود، زمانی که بازارها نوساندار یا بیثبات میشوند، بازارساز باید انضباط خود را حفظ کرده و برای تسهیل معاملات روان، به فعالیت خود ادامه دهد.
بسیاری از بازارسازها از الگوریتمهای پیچیده برای بهروزرسانی مداوم قیمتها، حجمها و سفارشها استفاده میکنند تا با تغییرات عرضه، تقاضا و شرایط بازار سازگار شوند.
همچنین بازارسازها اسپرد را به نحوی مدیریت میکنند که هم سودآور باشد و هم ریسک نگهداری بیش از حد موجودی که ممکن است ارزش آن کاهش یابد را کاهش دهند.
درک کلی قیمت خرید (Bid Price) و قیمت فروش (Ask Price)
قیمت خرید (Bid Price) بالاترین قیمتی است که یک خریدار آماده است برای خرید یک اوراق بهادار بپردازد. از طرف دیگر، قیمت فروش (Ask Price) کمترین قیمتی است که یک فروشنده آماده است برای فروش همان اوراق بهادار قبول کند. این دو قیمت با هم نشاندهنده بهترین قیمتهای ممکن برای خرید و فروش در بازار هستند. تفاوت بین این دو قیمت، که به آن (spread) یا “تفاوت قیمت خرید و فروش” گفته میشود، حاشیه سود بازار ساز را تشکیل میدهد.
برای مثال، اگر یک بازارساز قیمت خرید 100 دلار و قیمت فروش 102 دلار را برای یک سهام اعلام کند، اسپرد برابر با 2 دلار خواهد بود. این spread به بازارساز برای ریسک نگهداری اوراق بهادار و همچنین خدماتی که برای فراهم کردن نقدینگی ارائه میدهد، پرداخت میشود.

بازارساز (Market Maker)
در بازارهای با نقدینگی بالا، معمولاً spread کمتر است، زیرا حجم معاملات زیاد است و رقابت بین فعالان بازار زیاد است. در بازارهای با نقدینگی کمتر، spread میتواند گستردهتر باشد که نشاندهنده ریسک بیشتر و حجم معاملات کمتر است.
بازارساز نقدینگی را با آمادگی برای خرید و فروش اوراق بهادار در هر زمان از ساعات معاملاتی فراهم میکند. او قیمتهایی را اعلام میکند که اجازه میدهد اوراق بهادار را به قیمتهای مشخص (قیمت خرید یا bid و قیمت فروش یا ask) خرید و فروش کنند، و این امکان را به سایر شرکتکنندگان بازار میدهد تا بدون تأخیرات قابل توجه، معاملات خود را انجام دهند.
این در دسترس بودن دائمی قیمتهای خرید و فروش به تثبیت بازار کمک میکند. بدون بازارساز، سفارشات خرید یا فروش بزرگ میتوانند منجر به نوسانات قابل توجه قیمت شوند که باعث میشود بازار پیشبینی ناپذیرتر و بیثباتتر شود. از این رو، بازارساز برخی از عدم تعادلهای عرضه و تقاضای بازار را جذب کرده و نوسانات قیمت را تعدیل میکنند.
علاوه بر این، بازارساز از پلتفرمهای پیشرفتهای استفاده میکند که به وی این امکان را میدهد تا حجم بالای معاملات را به طور کارآمد مدیریت کند. این مزیت فناوری کمک میکند تا حتی در دورههای نوسانات شدید بازار، نقدینگی را حفظ کند.
فرایند خرید و فروش
وقتی یک بازارساز دستوری برای خرید یا فروش یک دارایی مالی دریافت میکند، بلافاصله وارد عمل شده و معامله را اجرا میکند. با این کار، آنها اطمینان میدهند که خریدار یا فروشنده میتواند به سرعت وارد بازار شود یا از آن خارج شود و بدین ترتیب کارایی بازار را افزایش میدهد.
علاوه بر این، بازارساز معمولاً از الگوریتمهای پیچیده معاملاتی برای مدیریت موجودی و بهینهسازی استراتژیهای معاملاتی خود استفاده میکنند. این الگوریتمها دادههای بازار را به صورت لحظهای تحلیل میکنند و به بازارسازها این امکان را میدهند که به سرعت قیمتها و موقعیتهای خود را در پاسخ به تغییرات شرایط بازار تنظیم کنند.
کارگزار بازارساز (Market Maker Broker)
به کارگزاری گفته میشود که به عنوان یک بازارساز عمل میکند. این کارگزاریها نقدینگی را برای اوراق بهاداری که معامله میکنند فراهم میکنند و اطمینان میدهند که مشتریانشان میتوانند معاملات خود را به سرعت و به طور مؤثر انجام دهند. این بروکرها موجودیهایی از اوراق بهادار را در اختیار دارند و قیمتهای خرید (bid) و فروش (ask) را اعلام میکنند، که باعث میشود معاملات برای مشتریانشان به صورت بیوقفه و روان انجام شود.
بروکرهای بازگردان برای عملکرد روان بازارهای مالی ضروری هستند، زیرا هزینههای معاملاتی را کاهش میدهند و نقدینگی بازار را بهبود میبخشند. این بروکرها معمولاً به مشتریان خرد (retail) و نهادی (institutional) خدمت میدهند و پل ارتباطی میان خریداران و فروشندگان در بازار ایجاد میکنند. این بروکرها همچنین میتوانند برای ارائه قیمتهای مناسب و تضمین انجام معاملات، نقش مهمی در تسهیل معاملات روزمره ایفا کنند و به حفظ ثبات بازار کمک کنند.
ریسکهای بازار ساز و جلوگیری از ضرر
تصور کنید بازار سازها مانند رقصندگان ماهری هستند که همیشه در حال تعادل برقرار کردن بر روی طناب باریک بین عرضه و تقاضا هستند. آنها بهطور فعال موجودی اوراق بهادار خود را با هدف حفظ تعادل و بهرهبرداری از اسپرد مدیریت میکنند. بطوریکه زمانی که قیمتها پایین است، خرید میکنند و زمانی که قیمتها بالا است، میفروشند.
این رقص پیچیده بدون چالشهای خود نیست. بازار سازها باید بهطور مداوم دادههای بازار را تجزیه و تحلیل کنند، روندهای آینده را پیشبینی کنند و قیمتهای خود را بر اساس آن تنظیم نمایند. همچنین باید منابع مالی کافی داشته باشند تا موجودی زیادی از اوراق بهادار را حفظ کنند و برای جذب هرگونه ضرر احتمالی آماده باشند.
پوشش ریسک (Hedging)
پوشش ریسک شامل گرفتن موقعیتهای جبرانی در سایر ابزارهای مالی برای کاهش ریسک حرکتهای نامطلوب قیمت است. بهعنوان مثال، اگر بازار ساز موجودی زیادی از یک سهم داشته باشد، ممکن است یک دارایی همبسته را بفروشد (موقعیت فروش بگیرد) یا از آپشنها به عنوان پوشش استفاده کند. این کار به آنها اجازه میدهد تا در برابر ضررهای ناشی از تغییرات غیرمنتظره بازار محافظت کنند و میزان مواجهه خود را مدیریت کنند.
مطالعه بیشتر: چگونگی مدیریت ریسک در فارکس
مدیریت سطح موجودی
بازار سازها به طور مداوم موجودی (میزان هر دارایی که در اختیار دارند) خود را تنظیم میکنند تا از مواجهه زیاد با یک دارایی خاص جلوگیری کنند. اگر آنها دارایی بیش از حدی داشته باشند، کاهش ناگهانی قیمت میتواند ضررهای بزرگی به بار آورد. با متعادل نگه داشتن سطح موجودی، آنها میتوانند میزان مواجهه را محدود کرده و به سرعت با تغییرات تقاضای بازار سازگار شوند.
تنظیم اسپرد خرید و فروش
بازار سازها یک اسپرد خرید و فروش تعیین میکنند تا از هر معامله سود کوچکی به دست آورند و این اسپرد را بر اساس شرایط بازار تنظیم میکنند. در بازارهای پرنوسان یا پرریسک، ممکن است اسپرد را برای جبران ریسک بیشتر کنند. اسپرد بزرگتر بهعنوان یک حاشیه ایمنی عمل میکند و به پوشش احتمالی ضررهای ناشی از نوسانات قیمت و حجم کم معاملات کمک میکند.
تنظیم قیمتگذاری مبتنی بر نوسانات
در زمانی که نوسانات بالا است، بازار سازها اغلب قیمتگذاری خود را برای منعکسکردن ریسک بیشتر تنظیم میکنند.
این میتواند شامل افزایش قیمت آپشنها یا مشتقات مرتبط با دارایی پایه باشد که به جبران ریسک اضافی کمک میکند. با گنجاندن نوسان در قیمتگذاری خود، آنها میتوانند احتمال زیان مالی را با بازدهی بالاتر در دورههای پرنوسان متعادل کنند.
بازارسازی تا قیمت تسویه
یکی دیگر از روشهای جلوگیری از ضرر برای بازار سازها، نزدیک کردن بازار به سمت قیمت تسویه است. قیمت تسویه که Settlement Price نامیده میشود، قیمتی است که برای تعیین سود یا زیان روزانه یک دارایی و همچنین الزامات مربوط به حاشیه آن دارایی، استفاده میشود. بنابراین بازار ساز جهت جلوگیری از متضرر شدن، قیمت دارایی را به این قیمت میرساند تا حداقل بدون سود و ضرر از بازار خارج شود.
محدودیتهای بازارساز
بازار سازها نقش مهمی در تأمین نقدینگی و تثبیت بازارها دارند، اما در عملیات خود با محدودیتها و چالشهای زیادی مواجهاند. در ادامه به برخی از محدودیتهای اصلی بازار سازها اشاره میکنیم.
ریسک موجودی
بازارسازها مقداری از داراییهایی که معامله میکنند را در اختیار دارند، اما این کار آنها را در معرض ریسک موجودی قرار میدهد؛ به این معنی که ممکن است ارزش داراییهایشان به دلیل تغییرات نامطلوب قیمت کاهش یابد.
نوسانات و شرایط بازار
در بازارهای بسیار نوسانی یا بدون نقدینگی، بازارسازها ممکن است برای حفظ اسپردهای ثابت خرید و فروش با مشکل مواجه شوند یا برای جبران ریسک بالاتر، اسپردها را افزایش دهند. این موضوع میتواند نقدینگی را کاهش دهد و خرید و فروش داراییها را برای معاملهگران دشوارتر کند.
الزامات قانونی و مقرراتی
بازارسازها باید با مقررات و الزامات قانونی مختلفی که میتواند هزینهبر و زمانبر باشد، سازگار شوند. آنها باید به قوانین سختگیرانهای در گزارشدهی، رفتار معاملاتی و مدیریت ریسک پایبند باشند.
رعایت مقرراتی مانند ضدپولشویی (AML) و شناخت مشتری (KYC) به ویژه در برخی بازارها چالشبرانگیز است، به خصوص برای بازارسازها ارزهای دیجیتال.
محدودیتهای فناوری
بسیاری از بازارسازها برای حفظ کارایی خود به الگوریتمهای پیشرفته و سیستمهای معاملاتی با فرکانس بالا وابستهاند، اما این فناوریها نیز محدودیتهایی دارند. قطعی سیستمها، اشکالات نرمافزاری و خطاهای الگوریتمی میتواند عملیات را مختل کند و منجر به ضرر شود.
علاوه بر این، پیشرفت سریع فناوری به این معناست که بازارسازها باید برای رقابتپذیری به طور مداوم در بهروزرسانی سیستمها سرمایهگذاری کنند، که این امر پرهزینه است.
ریسکهای ناشی از دستکاری بازار
بازارسازها در معرض تاکتیکهای دستکاری بازار مانند “اسپوفینگ” (قراردادن سفارشات جعلی برای تأثیرگذاری بر قیمت) و “فرانت رانینگ” قرار دارند. این تاکتیکها میتواند سیگنالهای بازار را مختل کرده و تعیین قیمتهای منصفانه و مدیریت موقعیتها را برای بازارسازها دشوار کند.
چالشهای نقدینگی در بازارهای کوچک یا تخصصی
بازارسازها با تطبیق سفارشات خرید و فروش نقدینگی را فراهم میکنند، اما در بازارهای کوچک یا تخصصی با تعداد شرکتکنندگان کمتر، نقدینگی میتواند محدود باشد. نقدینگی کم به معنای اسپردهای بزرگتر است و کارایی عملیات بازارسازها را کاهش میدهد. در این بازارها، ریسک نگهداری موجودی که بهراحتی نمیتوان آن را فروخت، بیشتر است و تمایل بازارسازها به فعالیت را محدود میکند.
نتیجهگیری
بازارسازها به جامعه سرمایهگذاری این اطمینان را میدهند که فعالیتهای معاملاتی بهطور روان انجام خواهد شد. چه یک نهاد باشد یا یک فرد، بازارسازها موظفند پیشنهادات خرید و فروش برای اوراق بهادار را ارائه دهند. یعنی بازارسازی کنند تا بازارها نقدینگی خود را حفظ کنند و سرمایهگذاران بتوانند بهراحتی خرید و فروش کنند. در نهایت، بازارسازها نقش حیاتی در عملکرد روان بازارهای مالی ایفا میکنند. توانایی آنها در تأمین نقدشوندگی و کاهش نوسانات بازار، آنها را به بخشی ضروری از اکوسیستم معاملاتی تبدیل کرده است.
در این مقاله ما سعی بر این داشتیم تا با ارائه مطالبی، درک نحوه عملکرد بازارسازها و ریسکهایی که با آنها روبهرو هستند را با علاقمندان حوزه بازارهای مالی و ترید در میان بگذاریم تا مخاطبان این حوزه بتوانند دیدگاه عمیقتری نسبت به پویاییهای بازار به دست آورده و تصمیمات معاملاتی آگاهانهتری اتخاذ کنند. با مطالعه و درک مفهوم و عملکرد بازارسازها در بازارهای مالی، به اهمیت حضور آنها در بازار پی بردیم و با روشهای پیچیده عملکرد آنها آشنا شدیم. برای اینکه در دنیای بازارهای مالی موفقتر عمل کنیم، باید اصول و آموزشهای ترید در بازارهای مالی را کسب کنیم و با استفاده از مهارتهای یادگرفته شده و با ابزارهای تخصصی که پشت پرده بازار را قابل درکتر میکنند، به تریدی امنتر از قبل دست یابیم.