شاخص VIX چیست؟
VIX، یا شاخص نوسانات CBOE، یک شاخص محبوب در بازارهای مالی است که انتظارات بازار از نوسانات بر اساس گزینه‌های شاخص S&P 500 را اندازه‌گیری می‌کند. این شاخص اغلب به عنوان “شاخص ترس” یا “معیار ترس” نیز شناخته می‌شود، زیرا معمولاً در زمان‌هایی که سرمایه‌گذاران انتظار نوسانات بزرگ یا عدم اطمینان در بازار را دارند، افزایش می‌یابد.
چرا VIX مهم است؟
- همانطور که گفته شد ، شاخص VIX یک نمای کلی از احساسات بازار نسبت به ریسک و نوسانات است. هنگامی که VIX بالا می‌رود، معمولاً به این معناست که سرمایه‌گذاران انتظار نوسانات و خطرات بیشتری را دارند و برعکس.
- برای معامله‌گران و سرمایه‌گذاران، VIX می‌تواند به عنوان یک سیگنال برای تغییرات احتمالی در بازار عمل کند. به عنوان مثال، یک افزایش شدید در VIX ممکن است نشان‌دهنده افزایش ترس در بازار و احتمال وقوع اصلاح بازار یا کاهش شدید قیمت‌ها باشد.
روند تاریخی VIX
- به طور تاریخی، شاخص VIX در مواقع بحرانی مانند بحران مالی 2008 یا پاندمی کرونا در سال 2020، به شدت افزایش یافته است. این افزایش‌ها نشان‌دهنده انتظارات سرمایه‌گذاران از نوسانات شدید و عدم اطمینان بالا در بازارها بوده است.
نکات کلیدی درباره VIX:
اندازه‌گیری نوسانات
VIX نشان‌دهنده انتظارات بازار از نوسانات در ۳۰ روز آینده است. این شاخص از قیمت‌های گزینه‌های شاخص S&P 500 (SPX) محاسبه می‌شود. شاخص VIX این نوسانات را از قیمت گزینه‌های خرید معاملات آپشن (call options) و فروش معاملات آپشن (put options) شاخص S&P 500 محاسبه می‌کند. این آپشن ها قراردادهایی هستند که به خریداران اجازه می‌دهند در یک تاریخ معین و با یک قیمت معین (strike price) سهام را بخرند یا بفروشند. قیمت این آپشن ها بر اساس پیش‌بینی سرمایه‌گذاران از حرکت‌های قیمتی آینده شاخص S&P 500 تعیین می‌شود ، پس نوسانات VIX منعکس‌کننده پیش‌بینی‌های سرمایه‌گذاران درباره حرکت‌های آتی بازار هستند، بنابراین VIX می‌تواند به عنوان معیاری از احساسات بازار در کوتاه‌مدت تلقی شود. VIX از یک مدل پیچیده ریاضی استفاده می‌کند که طیف گسترده‌ای از قیمت‌های آپشن های مختلف را در نظر می‌گیرد. این مدل از آپشن های با قیمت اعمال متفاوت (strike prices) و تاریخ‌های انقضای نزدیک استفاده می‌کند تا تخمینی از نوسانات مورد انتظار در ۳۰ روز آینده به دست آورد VIX به طور خاص به دنبال تعیین واریانس پیش‌بینی شده است که با استفاده از قیمت معاملات آپشن محاسبه می‌شود. این واریانس، سپس به یک عدد استاندارد تبدیل می‌شود که نشان‌دهنده نوسانات است.
مقاله پیشنهادی: بازار آپشنز (Options) چیست ؟
رابطه معکوس با بازار سهام
شاخص VIX معمولاً با بازار سهام رابطه معکوس دارد زیرا این شاخص به عنوان معیاری از نوسانات ضمنی (Implied Volatility) در بازار عمل می‌کند و نوسانات بازار سهام عموماً در شرایط عدم اطمینان یا نگرانی‌های سرمایه‌گذاران افزایش می‌یابد. این ارتباط معکوس را می‌توان از چند جنبه توضیح داد:
الف- احساسات بازار و ترس (Sentiment and Fear)
شاخص VIX به عنوان “شاخص ترس” شناخته می‌شود زیرا وقتی سرمایه‌گذاران نگران وضعیت آینده بازار می‌شوند، تمایل دارند تا به طور گسترده اقدام به خرید آپشن های محافظتی کنند (مانند خرید آپشن های فروش یا “put options” این آپشن ها به آن‌ها اجازه می‌دهند از پوزیشن‌های خود در مقابل سقوط بازار محافظت کنند.
هنگامی که تقاضا برای این نوع از آپشن ها افزایش می‌یابد، قیمت این آپشن ها بالا می‌رود. این افزایش قیمت به طور مستقیم بر شاخص VIX تأثیر می‌گذارد و باعث افزایش آن می‌شود.
در نتیجه، زمانی که نگرانی و ترس در بازار وجود دارد (مانند زمانی که بازار سهام در حال سقوط است)، VIX افزایش می‌یابد. برعکس، وقتی بازار آرام است و سرمایه‌گذاران نسبت به آینده خوش‌بین هستند، تقاضا برای آپشن های محافظتی کاهش می‌یابد و شاخص VIX کاهش پیدا می‌کند.
ب- محافظت در برابر ریسک (Hedging)
وقتی بازار سهام در حال نزول است، سرمایه‌گذاران به دنبال ابزارهایی برای کاهش ریسک خود هستند. یکی از این ابزارها استفاده از معاملات آپشن است. همانطور که اشاره شد، این ابزارها شامل گزینه‌های فروش می‌شوند که به سرمایه‌گذاران اجازه می‌دهند تا دارایی‌های خود را با قیمت‌های فعلی حفظ کنند حتی اگر بازار سقوط کند.
افزایش تقاضا برای این معاملات آپشن در مواقع خطر باعث افزایش نوسانات ضمنی می‌شود که در شاخص VIX منعکس می‌شود. بنابراین، زمانی که بازار سهام سقوط می‌کند، شاخص VIX افزایش می‌یابد.
وقتی بازار صعودی است و بازدهی مثبت است، سرمایه‌گذاران معمولاً نگران نوسانات بزرگ نیستند. آن‌ها انتظار دارند که بازار به طور پیوسته رشد کند و در نتیجه نوسانات (و شاخص VIX) کاهش می‌یابد.
مقاله پیشنهادی: ریسک‌های روانشناختی ترید
ج- نوسانات و بازدهی مورد انتظار (Volatility and Expected Returns)
اما در شرایطی که بازار نزولی است و قیمت‌ها به سرعت تغییر می‌کنند، عدم اطمینان در مورد آینده بازار افزایش می‌یابد. این عدم اطمینان باعث افزایش نوسانات می‌شود و در نتیجه شاخص VIX بالا می‌رود.
د- رویدادهای ناگهانی و بحران‌ها (Sudden Events and Crises)
در مواقع بحران‌های مالی یا رویدادهای غیرمنتظره، مانند بحران مالی 2008 یا پاندمی کووید-19، بازار سهام دچار سقوط‌های شدید می‌شود. در این شرایط، ترس و اضطراب در میان سرمایه‌گذاران افزایش یافته و آن‌ها به دنبال محافظت از دارایی‌های خود می‌روند.
این موضوع منجر به افزایش شدید تقاضا برای معاملات آپشن و در نتیجه افزایش شاخص VIX می‌شود. بنابراین، این شاخص در مواقع بحرانی و سقوط بازار به شدت بالا می‌رود، که نشان‌دهنده رابطه معکوس آن با بازار سهام است.
ه- ماهیت نوسانات
نوسانات به خودی خود زمانی بیشتر می‌شوند که تغییرات شدید در قیمت‌ها رخ می‌دهد. این تغییرات معمولاً در جهت‌های نزولی بازار اتفاق می‌افتند، زیرا سقوط بازارها اغلب سریع‌تر و شدیدتر از روندهای صعودی است. به این دلیل، وقتی بازار سهام کاهش می‌یابد، نوسانات افزایش پیدا می‌کنند و در نتیجه VIX نیز افزایش می‌یابد.
در نتیجه شاخص VIX با بازار سهام رابطه معکوس دارد زیرا افزایش ترس، اضطراب، و عدم اطمینان در بازار سهام منجر به افزایش تقاضا برای ابزارهای محافظتی مانند گزینه‌ها می‌شود. این موضوع باعث افزایش نوسانات ضمنی و شاخص VIX می‌شود. به عبارت دیگر، وقتی بازار سهام نزولی است و سرمایه‌گذاران نگران هستند، VIX بالا می‌رود و بالعکس، وقتی بازار صعودی و مطمئن است، VIX کاهش پیدا می‌کند.
سطوح مختلف عدد VIX و تفسیر آن‌ها
تحلیل عدد شاخص VIX می‌تواند به سرمایه‌گذاران و معامله‌گران کمک کند تا احساسات بازار را درک کنند و بر اساس آن تصمیمات سرمایه‌گذاری خود را تنظیم کنند.
الف-VIX پایین (معمولاً زیر ۲۰):
وقتی عدد VIX پایین است، معمولاً نشان‌دهنده یک بازار آرام و با ثبات است. این حالت به این معناست که سرمایه‌گذاران انتظار دارند که نوسانات کمتری در بازار رخ دهد.
این شرایط معمولاً در بازارهای صعودی یا زمانی که سرمایه‌گذاران نسبت به شرایط اقتصادی و آینده بازار خوش‌بین هستند، دیده می‌شود.
تفسیر: وقتی VIX پایین است، ریسک کلی بازار پایین تلقی می‌شود. این ممکن است زمان مناسبی برای سرمایه‌گذاری‌های بلندمدت باشد، زیرا بازار در حالت آرامش است.
ب- VIX متوسط (بین ۲۰ تا ۳۰):
وقتی عدد VIX در محدوده ۲۰ تا ۳۰ قرار می‌گیرد، نشان‌دهنده انتظار بازار برای نوسانات متوسط است. در این حالت، سرمایه‌گذاران هنوز نگران هستند، اما شدت ترس به حد بحران یا تغییرات شدید نرسیده است.
تفسیر: این عدد نشان می‌دهد که برخی نگرانی‌ها در بازار وجود دارد، اما هنوز به سطح هشدار نرسیده است. در این شرایط، ممکن است بازار به دنبال جهت‌گیری باشد و سرمایه‌گذاران احتیاط بیشتری داشته باشند.
ج- VIX بالا (بالاتر از ۳۰):
وقتی عدد VIX به بالای ۳۰ می‌رسد، این نشان‌دهنده انتظارات بالای بازار برای نوسانات شدید است. در این حالت، بازار در وضعیت عدم اطمینان و ترس است.
این وضعیت معمولاً در زمان‌های بحران مالی یا رویدادهای مهمی مانند رکودهای اقتصادی، بلایای طبیعی، جنگ‌ها، یا بحران‌های سیاسی دیده می‌شود.
تفسیر: عدد بالای ۳۰ نشان‌دهنده یک بازار پرریسک است. سرمایه‌گذاران ممکن است محتاط‌تر شوند یا از استراتژی‌های محافظتی مانند معاملات آپشن فروش (put options) استفاده کنند. این عدد می‌تواند نشان‌دهنده اصلاح بازار یا حتی یک سقوط قابل توجه باشد.
تغییرات ناگهانی و تدریجی در عدد VIX و واکنش بازار
الف-افزایش ناگهانی VIX:
یک افزایش ناگهانی و شدید در عدد VIX معمولاً نشان‌دهنده افزایش ترس و عدم اطمینان در بازار است. این ممکن است ناشی از انتشار اخبار بد اقتصادی، تغییرات در سیاست‌های پولی، یا رویدادهای جهانی غیرمنتظره باشد.
تفسیر: افزایش ناگهانی VIX می‌تواند نشانه‌ای از این باشد که بازار به سمت نوسانات بیشتر حرکت می‌کند و ممکن است سرمایه‌گذاران به استراتژی‌های محافظتی روی آورند.
ب- کاهش تدریجی VIX:
وقتی VIX به تدریج کاهش می‌یابد، نشان می‌دهد که ترس و عدم اطمینان در حال کاهش است و بازار به سمت آرامش حرکت می‌کند. این شرایط معمولاً زمانی رخ می‌دهد که وضعیت اقتصادی بهبود می‌یابد یا بحران‌ها پایان می‌یابند.
تفسیر: کاهش VIX نشان‌دهنده کاهش ریسک در بازار است. این می‌تواند علامتی باشد که سرمایه‌گذاران به بازگشت بازار به شرایط عادی امیدوار هستند و ممکن است روند صعودی از سر گرفته شود.
معاملات VIX :
معاملات VIX به خرید و فروش ابزارهای مالی مرتبط با شاخص نوسانات CBOE (VIX) اشاره دارد. با توجه به اینکه خود شاخص VIX قابل معامله نیست، معامله‌گران از مشتقات مختلفی مانند قراردادهای آتی (futures)، اختیار معامله (options) و سایر محصولات مالی استفاده می‌کنند تا از نوسانات بازار سود ببرند یا از پرتفوی خود در برابر نوسانات شدید محافظت کنند.
الف- ابزارهای معاملاتی مرتبط با VIX:
قراردادهای آتی VIX (VIX Futures) :
قراردادهای آتی VIX توافقنامه‌هایی برای خرید یا فروش شاخص VIX در یک تاریخ مشخص در آینده هستند. معامله‌گران این قراردادها را برای پیش‌بینی نوسانات آتی بازار و کسب سود از تغییرات شاخص VIX خرید و فروش می‌کنند.
به دلیل رابطه معکوس بین VIX و بازار سهام، معامله‌گران معمولاً در هنگام انتظار افزایش نوسانات و کاهش شاخص‌های بازار، قراردادهای آتی VIX را خریداری می‌کنند.
مثال: اگر یک معامله‌گر انتظار داشته باشد که نوسانات بازار در ماه آینده افزایش یابد، ممکن است یک قرارداد آتی VIX برای آن ماه خریداری کند. اگر شاخص VIX در آن زمان افزایش یابد، معامله‌گر می‌تواند قرارداد را با سود بفروشد.
مقاله پیشنهادی: تفاوت قرارداد آتی و پیمان آتی
اختیار معامله VIX (VIX Options):
اختیار معامله (Option) VIX به معامله‌گران اجازه می‌دهد که حق خرید (Call Option) یا فروش (Put Option) شاخص VIX را در یک قیمت معین و در یک تاریخ معین در آینده داشته باشند.
این اختیارها به معامله‌گران این امکان را می‌دهند تا از نوسانات VIX سود ببرند یا ریسک نوسانات را مدیریت کنند. برای مثال، خرید یک Call Option روی VIX به معامله‌گر اجازه می‌دهد تا از افزایش VIX سود ببرد، در حالی که خرید یک Put Option می‌تواند به عنوان یک استراتژی محافظتی در برابر کاهش VIX استفاده شود.
صندوق‌های قابل معامله در بورس (ETFs) و محصولات مبادله‌ای (ETPs):
محصولات مالی مختلفی مانند صندوق‌های قابل معامله در بورس (ETFs) و محصولات مبادله‌ای (ETPs) به طور مستقیم شاخص VIX یا قراردادهای آتی VIX را دنبال می‌کنند. این محصولات به سرمایه‌گذاران اجازه می‌دهند تا به طور غیرمستقیم در نوسانات بازار سرمایه‌گذاری کنند.
این ETFها و ETPها به ویژه برای سرمایه‌گذارانی که نمی‌خواهند مستقیماً در بازار آتی معامله کنند، مفید هستند. نمونه‌هایی از این محصولات عبارتند از VXX (ETN که قراردادهای آتی VIX کوتاه‌مدت را دنبال می‌کند) و SVXY (ETP که در جهت معکوس VIX عمل می‌کند.
همچنین بخوانید: بهترین ابزارهای معاملاتی
استراتژی‌های معاملاتی مبتنی بر VIX:
معامله‌گران از استراتژی‌های مختلفی برای معامله VIX استفاده می‌کنند. برخی از این استراتژی‌ها شامل خرید و فروش قراردادهای آتی یا اختیارهای VIX برای کسب سود از نوسانات کوتاه‌مدت هستند، در حالی که دیگران از این ابزارها برای پوشش ریسک (hedging) استفاده می‌کنند.
مثال: یک سرمایه‌گذار ممکن است بخواهد در یک بازار صعودی که انتظار کاهش قیمت‌ها را ندارد، اما نگران نوسانات غیرمنتظره است، از VIX برای کاهش ریسک استفاده کند. در این حالت، او ممکن است قراردادهای آتی یا اختیار خرید VIX را خریداری کند تا در صورت افزایش ناگهانی نوسانات، از آن سود ببرد.
همچنین بخوانید: استراتژی معاملاتی موفق چیست؟
ب- هدف از معاملات VIX:
کسب سود از نوسانات:
معامله‌گران حرفه‌ای و سرمایه‌گذاران نهادی می‌توانند از تغییرات VIX سود ببرند. آن‌ها با پیش‌بینی افزایش یا کاهش نوسانات بازار، قراردادهای آتی یا اختیار معامله خریداری می‌کنند و در صورت صحیح بودن پیش‌بینی‌هایشان، سود کسب می‌کنند.
پوشش ریسک (Hedging):
بسیاری از سرمایه‌گذاران از ابزارهای VIX برای پوشش ریسک نوسانات در پرتفوی خود استفاده می‌کنند. در مواقعی که انتظار دارند بازار دچار نوسانات شدید شود، آن‌ها ممکن است از ابزارهای VIX برای محافظت از سرمایه‌گذاری‌های خود در برابر افت شدید قیمت‌ها استفاده کنند.
مثال: یک صندوق پوشش ریسک (hedge fund) ممکن است از قراردادهای آتی VIX برای پوشش ریسک نزولی در پورتفوی خود استفاده کند.
احساسات بازار
از آنجا که VIX انتظارات از نوسانات آینده را اندازه‌گیری می‌کند، به عنوان یک شاخص مفید برای احساسات بازار عمل می‌کند. افزایش ناگهانی VIX می‌تواند نشانه افزایش اضطراب یا احتمال اصلاح بازار باشد.
نتیجه گیری:
در این مقاله به مفهوم شاخص VIX و نحوه استفاده از آن در بازارهای مالی پرداخته شد. شاخص VIX، که به عنوان “شاخص ترس” نیز شناخته می‌شود، معیاری از نوسانات ضمنی بازار است که انتظارات بازار از نوسانات 30 روز آینده را منعکس می‌کند. این شاخص از قیمت‌های گزینه‌های شاخص S&P 500 محاسبه می‌شود و معمولاً با بازار سهام رابطه معکوس دارد؛ یعنی وقتی ترس و نگرانی در بازار زیاد می‌شود و شاخص‌های سهام سقوط می‌کنند، VIX افزایش می‌یابد و برعکس.
تحلیل عدد VIX به سرمایه‌گذاران کمک می‌کند تا شرایط بازار را ارزیابی کنند:
- VIX پایین (زیر 20) نشان‌دهنده بازار آرام و با ثبات است.
- VIX متوسط (20 تا 30) نشان‌دهنده نگرانی متوسط در بازار است.
- VIX بالا (بالای 30) به معنای انتظار نوسانات شدید و ترس زیاد در بازار است.
معاملات VIX شامل استفاده از ابزارهایی مانند قراردادهای آتی، اختیار معامله، و صندوق‌های قابل معامله در بورس (ETFs) است که به سرمایه‌گذاران اجازه می‌دهد تا از نوسانات بازار سود ببرند یا از پرتفوی خود در برابر نوسانات محافظت کنند.
