شاخص داوجونز چیست ؟ مقدمه و اهمیت آن در بازارهای مالی
شاخص داوجونز (Dow Jones Industrial Average) یا (DJIA)، یکی از قدیمیترین و مهمترین شاخصهای بورس در جهان است. این شاخص که در سال ۱۸۹۶ توسط چارلز داو و ادوارد جونز ایجاد شد، به عنوان نمایندهای از وضعیت اقتصادی آمریکا و به تبع آن اقتصاد جهانی شناخته میشود. در این مقاله به بررسی تاریخچه، ساختار، نحوه محاسبه و اهمیت این شاخص در بازارهای مالی میپردازیم.
تاریخچه شاخص داوجونز
چارلز داو یک روزنامهنگار، تحلیلگر اقتصادی و کارآفرین آمریکایی بود که در سال ۱۸۵۱ متولد شد و در سال ۱۹۰۲ درگذشت. او به عنوان یکی از بنیانگذاران شرکت داو جونز (Dow Jones & Company) و نیز به عنوان خالق شاخص صنعتی داو جونز (Dow Jones Industrial Average) شناخته میشودشاخص داو جونز (Dow Jones Industrial (Average یا به اختصار (DJIA) به افتخار بنیانگذاران آن، چارلز داو (Charles Dow) و ادوارد جونز (Edward Jones)، به این نام خوانده میشود. این دو نفر شرکت داو جونز (Dow Jones & Company) را در سال ۱۸۸۲ تأسیس کردند و در سال ۱۸۹۶ شاخص صنعتی داو جونز را معرفی کردند.
هدف اصلی این شاخص ارائهی یک شاخص دقیق و قابل اعتماد از عملکرد شرکتهای صنعتی پیشرو در ایالات متحده بود. این شاخص ابتدا شامل ۱۲ شرکت بود و اکنون شامل ۳۰ شرکت بزرگ و معتبر ایالات متحده است و این شرکتها از صنایع مختلفی مانند فناوری، بهداشت، مالی و مصرفکنندگان انتخاب شدهاند تا نمایانگر کلیت اقتصاد آمریکا باشند. شاخص داو جونز به یکی از مهمترین و پرکاربردترین شاخصهای بازار سهام در جهان تبدیل شده است.
ساختار و نحوه محاسبه شاخص داوجونز
شاخص داوجونز یک شاخص وزنی قیمت است، به این معنی که قیمت سهام هر شرکت تأثیر مستقیمی بر شاخص دارد. برخلاف شاخصهای وزنی بازار که ارزش بازار شرکتها (حاصل ضرب قیمت سهام در تعداد سهام منتشر شده) را در نظر میگیرند، شاخص داوجونز فقط به قیمت سهام توجه میکند.
مراحل محاسبه شاخص داوجونز به شرح زیر است:
- جمعآوری قیمتها: قیمتهای سهام ۳۰ شرکت عضو شاخص داوجونز جمعآوری میشود.
- مجموع قیمتها: مجموع قیمتهای سهام این ۳۰ شرکت محاسبه میشود.
- مقسومعلیه داوجونز: این مجموع بر عددی به نام “مقسومعلیه داوجونز” (Dow Divisor) تقسیم میشود. مقسومعلیه داوجونز عددی است که برای تعدیل شاخص به منظور در نظر گرفتن تغییرات ساختاری مانند تقسیم سهام، ادغام و تجزیه شرکتها تنظیم میشود.
نحوه محاسبه شاخص داوجونز به صورت زیر است:
- مجموع قیمت سهام ۳۰ شرکت عضو شاخص محاسبه میشود.
- این مجموع بر عددی به نام “مقسومعلیه داوجونز” (Dow Divisor) تقسیم میشود. این مقسومعلیه به منظور تعدیل برای تغییرات ساختاری مانند تقسیم سهام، ادغام و تجزیه شرکتها تنظیم میشود.
فرمول محاسبه شاخص داوجونز به صورت زیر است:
مقسومعلیه داوجونز
مقسومعلیه داوجونز یک عدد تنظیمشده است که به منظور تعدیل تأثیرات تغییرات ساختاری شرکتها (مانند تقسیم سهام یا تغییر در ترکیب شرکتهای عضو) استفاده میشود. این عدد با گذر زمان تغییر میکند تا شاخص نمایانگر دقیقتری از عملکرد بازار باشد. برای مثال، اگر یک شرکت عضو شاخص سود سهام خود را تقسیم کند، مقسومعلیه تغییر میکند تا اثر این تقسیم بر شاخص تعدیل شود و از ایجاد نوسانات مصنوعی جلوگیری شود.
تأثیر قیمتهای بالا
به دلیل روش محاسبه خاص داوجونز، شرکتهایی که قیمت سهام بالاتری دارند، تأثیر بیشتری بر شاخص دارند. برای مثال، اگر قیمت سهام یک شرکت با قیمت بالاتر به طور قابلتوجهی تغییر کند، تأثیر آن بر شاخص داوجونز بیشتر از تأثیر تغییر قیمت سهام یک شرکت با قیمت پایینتر خواهد بود. این مسئله میتواند باعث شود که شاخص داوجونز به طور نسبی بیشتر تحت تأثیر شرکتهای خاصی قرار بگیرد. اگر یک شرکت با قیمت سهام بسیار بالا مانند آمازون (که قیمت سهام آن معمولاً چند هزار دلار است) وارد شاخص داوجونز شود، نوسانات قیمت این شرکت میتواند تأثیر بسیار زیادی بر شاخص داشته باشد. این باعث میشود شاخص به طور غیرمنطقی تحت تأثیر نوسانات قیمت یک شرکت قرار بگیرد و نمایانگر دقیقی از وضعیت کلی بازار نباشد. شاخص داوجونز تلاش میکند تا تنوع صنعتی و اقتصادی را حفظ کند. انتخاب شرکتها به گونهای است که نمایانگر بخشهای مختلف اقتصاد آمریکا باشد. اضافه کردن شرکتهایی با قیمت سهام بسیار بالا میتواند این تعادل را به هم بزند. شرکتهایی که در شاخص داوجونز قرار دارند معمولاً شرکتهای بزرگ و تأثیرگذار در صنایع مختلف هستند، اما همزمان قیمت سهام آنها نباید به قدری بالا باشد که تعادل شاخص را بر هم بزند. بنابراین، شرکتهایی با قیمت سهام معتدلتر که همچنان نمایانگر بخشهای کلیدی اقتصاد هستند، انتخاب میشوند.
سیاستها و تصمیمگیریهای کمیته داوجونز
کمیتهای که مسئول تعیین شرکتهای عضو شاخص داوجونز است، با توجه به معیارهای مختلفی از جمله قیمت سهام، تأثیر اقتصادی، و تنوع صنعتی تصمیمگیری میکند. این کمیته ممکن است تصمیم بگیرد که شرکتهایی مانند آمازون که قیمت سهام بسیار بالایی دارند، مناسب این شاخص نیستند.
معیارهای تصمیمگیری کمیته داوجونز
کمیتهای که مسئول انتخاب شرکتهای عضو شاخص داوجونز است، از معیارهای مختلفی برای تصمیمگیری استفاده میکند تا اطمینان حاصل کند که شاخص بهطور مؤثری نمایانگر وضعیت کلی اقتصاد آمریکا است. در زیر به بررسی این معیارها پرداخته شده است:
1- نمایندگی صنعتی
یکی از اهداف اصلی شاخص داوجونز، نمایندگی از صنایع مختلف اقتصاد آمریکا است. بنابراین، کمیته تلاش میکند تا شرکتهایی از بخشهای مختلف اقتصادی را در شاخص قرار دهد تا تنوع صنعتی شاخص حفظ شود. این به معنای انتخاب شرکتهایی از صنایع مانند فناوری، بهداشت، مالی، تولید، و مصرفکننده است.
2-اعتبار و شهرت شرکت
شرکتهای منتخب برای شاخص داوجونز باید دارای اعتبار و شهرت بالایی باشند. این شرکتها معمولاً از بزرگترین و معتبرترین شرکتهای آمریکایی هستند که نقش کلیدی در اقتصاد کشور دارند و عملکرد آنها به عنوان نمایندهای از وضعیت کلی بازار شناخته میشود.
3- پایداری و ثبات مالی
شرکتهای انتخاب شده برای شاخص داوجونز باید دارای پایداری و ثبات مالی باشند. این به معنای داشتن تاریخچهای از عملکرد مالی قوی و پایدار است. شرکتهایی که نوسانات شدید مالی دارند یا در شرایط بحرانی هستند، معمولاً انتخاب نمیشوند.
4- قیمت سهام
قیمت سهام شرکتها نقش مهمی در انتخاب آنها برای شاخص داوجونز دارد. به دلیل روش محاسبه شاخص بر اساس قیمت سهام، شرکتهایی که قیمت سهام بسیار بالا یا بسیار پایین دارند، ممکن است شاخص را بهطور غیرمنطقی تحت تأثیر قرار دهند. بنابراین، شرکتهایی با قیمت سهام متوسط ترجیح داده میشوند.
5- تاریخچه عملکرد
کمیته به تاریخچه عملکرد شرکتها نیز توجه دارد. شرکتهایی که در گذشته عملکرد خوبی داشتهاند و نشان دادهاند که میتوانند در برابر تغییرات بازار مقاومت کنند، بیشتر مورد توجه قرار میگیرند.
6- تأثیر بازار
شرکتهایی که تأثیر قابلتوجهی بر بازار سهام و اقتصاد دارند، معمولاً شانس بیشتری برای ورود به شاخص داوجونز دارند. این تأثیر میتواند ناشی از سهم بازار، نوآوریها، یا نقش کلیدی در صنعت مربوطه باشد.
7-تعدیل برای تغییرات ساختاری
در صورت وقوع تغییرات ساختاری مانند ادغام، تجزیه، یا تقسیم سهام، کمیته ممکن است تصمیم به جایگزینی یک شرکت بگیرد تا تعادل و نمایندگی صحیح شاخص حفظ شود. این تغییرات معمولاً به منظور جلوگیری از نوسانات غیرمنطقی در شاخص انجام میشود.
8- سیاستها و دستورالعملهای داخلی
کمیته داوجونز بر اساس سیاستها و دستورالعملهای داخلی خود نیز تصمیمگیری میکند. این دستورالعملها ممکن است شامل معیارهای کیفی و کمی مختلفی باشد که بهطور دورهای مورد بازبینی قرار میگیرند تا با شرایط بازار همگام باشند.
در نتیجه کمیته داوجونز از مجموعهای از معیارهای مختلف برای انتخاب شرکتهای عضو شاخص استفاده میکند تا اطمینان حاصل کند که شاخص بهطور مؤثری وضعیت کلی اقتصاد آمریکا را نمایان میکند. این معیارها شامل نمایندگی صنعتی، اعتبار و شهرت شرکت، پایداری و ثبات مالی، قیمت سهام، تاریخچه عملکرد، تأثیر بازار، تعدیل برای تغییرات ساختاری، و سیاستها و دستورالعملهای داخلی است. این رویکرد جامع به کمیته اجازه میدهد تا شرکتهای مناسب را انتخاب کند و شاخص داوجونز را به عنوان یک ابزار تحلیلی معتبر و قابلاعتماد نگه دارد.
قدیمیترین شرکتهایی که هنوز در شاخص داوجونز حضور دارند:
1- شرکت جنرال الکتریک (General Electric)
جنرال الکتریک (GE) یکی از اصلیترین و قدیمیترین شرکتهای آمریکایی است که برای مدت زیادی در شاخص داوجونز حضور داشت. این شرکت از سال ۱۸۹۶، زمانی که شاخص داوجونز تأسیس شد، تا سال ۲۰۱۸ در این شاخص حضور داشت. با این حال، پس از بیش از ۱۰۰ سال، در سال ۲۰۱۸ از شاخص داوجونز حذف شد.
2-شرکت اکسون موبیل (ExxonMobil)
اکسون موبیل (ExxonMobil) که سابقاً با نام استاندارد اویل (Standard Oil) شناخته میشد، از سال ۱۹۲۸ در شاخص داوجونز حضور داشت و یکی از قدیمیترین شرکتهای نفتی در این شاخص بود. اما در سال ۲۰۲۰، این شرکت از شاخص داوجونز حذف شد.
3- شرکت پروکتر اند گمبل (Procter & Gamble)
پروکتر اند گمبل (P&G) یکی از شرکتهای قدیمی است که از سال ۱۹۳۲ به شاخص داوجونز اضافه شده است و هنوز هم در این شاخص حضور دارد. این شرکت یکی از بزرگترین تولیدکنندگان محصولات مصرفی در جهان است.
4- شرکت بویینگ (Boeing)
بویینگ (Boeing) از سال ۱۹۸۷ به شاخص داوجونز اضافه شده است و به عنوان یکی از شرکتهای برجسته در صنعت هوافضا و دفاعی شناخته میشود. این شرکت به دلیل نقش کلیدی خود در اقتصاد و بازار سهام، همچنان در شاخص داوجونز حضور دارد.
5- شرکت جانسون اند جانسون (Johnson & Johnson)
جانسون اند جانسون (J&J) یکی دیگر از شرکتهای قدیمی است که از سال ۱۹۹۷ در شاخص داوجونز حضور دارد. این شرکت به عنوان یکی از بزرگترین و معتبرترین شرکتهای داروسازی و بهداشت در جهان شناخته میشود.
اگرچه برخی از شرکتهای قدیمی که برای مدت طولانی در شاخص داوجونز حضور داشتند، به دلایل مختلف از این شاخص حذف شدهاند، اما شرکتهای دیگری مانند پروکتر اند گمبل، بویینگ و جانسون اند جانسون همچنان به عنوان نمایندگان برجسته صنایع خود در این شاخص حضور دارند. این شرکتها با تاریخچه طولانی و تأثیرگذاری خود نقش مهمی در بازار سهام و اقتصاد آمریکا ایفا میکنند.
در ژوئن 2024، فهرست شرکتهایی که در شاخص داوجونز صنعتی (Dow Jones Industrial Average یا DJIA) حضور دارند به شرح زیر است:
- 3M Company (MMM)
- American Express (AXP)
- Amgen (AMGN)
- Apple (AAPL)
- Boeing (BA)
- Caterpillar (CAT)
- Chevron (CVX)
- Cisco Systems (CSCO)
- Coca-Cola (KO)
- Dow Inc. (DOW)
- Goldman Sachs (GS)
- Home Depot (HD)
- Honeywell (HON)
- IBM (IBM)
- Intel (INTC)
- Johnson & Johnson (JNJ)
- JPMorgan Chase (JPM)
- McDonald’s (MCD)
- Merck & Co. (MRK)
- Microsoft (MSFT)
- Nike (NKE)
- Procter & Gamble (PG)
- Salesforce (CRM)
- Travelers Companies (TRV)
- UnitedHealth Group (UNH)
- Verizon (VZ)
- Visa (V)
- Walgreens Boots Alliance (WBA)
- Walmart (WMT)
- Walt Disney (DIS)
این فهرست میتواند با توجه به تغییرات در بازار و تصمیمات کمیته داوجونز تغییر کند، اما شرکتهای ذکر شده در حال حاضر در این شاخص حضور دارند و به عنوان نمایندگان مهمی از اقتصاد آمریکا شناخته میشوند.
در زیر، فهرست ۳۰ شرکت حاضر در شاخص داوجونز به همراه صنعت مربوطه آنها آورده شده است:
صنایع مصرفی (Consumer Goods)
- Coca-Cola (KO)
- Procter & Gamble (PG)
- Walmart (WMT)
- Nike (NKE)
- Walgreens Boots Alliance (WBA)
صنایع مالی (Financials)
- American Express (AXP)
- Goldman Sachs (GS)
- JPMorgan Chase (JPM)
- Travelers Companies (TRV)
- Visa (V)
صنایع بهداشتی (Healthcare)
- Johnson & Johnson (JNJ)
- Merck & Co. (MRK)
- UnitedHealth Group (UNH)
- Amgen (AMGN)
صنایع صنعتی (Industrials)
- 3M Company (MMM)
- Boeing (BA)
- Caterpillar (CAT)
- Honeywell (HON)
صنایع انرژی (Energy)
- Chevron (CVX)
فناوری اطلاعات (Information Technology)
- Apple (AAPL)
- Cisco Systems (CSCO)
- IBM (IBM)
- Intel (INTC)
- Microsoft (MSFT)
- Salesforce (CRM)
مخابرات (Telecommunications)
- Verizon (VZ)
مصالح پایه (Materials)
- Dow Inc. (DOW)
خدمات مصرفی (Consumer Services)
- Home Depot (HD)
- McDonald’s (MCD)
- Walt Disney (DIS)
این دستهبندیها کمک میکنند تا تنوع صنایع در شاخص داوجونز را بهتر درک کنیم و بدانیم هر شرکت در کدام بخش از اقتصاد فعالیت میکند.
با توجه به قیمتهای فعلی سهام، شرکتهایی که معمولاً تأثیر بیشتری بر شاخص داوجونز دارند عبارتند از:
1. UnitedHealth Group (UNH)
شرکت UnitedHealth Group اغلب یکی از بالاترین قیمتهای سهام را در بین شرکتهای شاخص داوجونز دارد و به همین دلیل تأثیر قابل توجهی بر شاخص دارد.
2. Goldman Sachs (GS)
قیمت سهام Goldman Sachs نیز معمولاً در میان بالاترینها در شاخص داوجونز قرار دارد، که باعث میشود این شرکت تأثیر زیادی بر شاخص داشته باشد.
3. Microsoft (MSFT)
اگرچه قیمت سهام مایکروسافت ممکن است به اندازه UnitedHealth Group یا Goldman Sachs نباشد، اما همچنان یکی از شرکتهای با قیمت سهام بالا در این شاخص است و تأثیر قابلتوجهی دارد.
4. Apple (AAPL)
قیمت سهام اپل نیز در مقایسه با بسیاری از شرکتهای دیگر در شاخص داوجونز بالا است و بنابراین تأثیر زیادی بر شاخص دارد.
5. Home Depot (HD)
شرکت Home Depot نیز معمولاً یکی از شرکتهای با قیمت سهام بالاتر در شاخص داوجونز است و به همین دلیل تأثیر قابلتوجهی بر شاخص دارد.
اهمیت داوجونز
شاخص داوجونز به عنوان یکی از شاخصهای کلیدی بازارهای مالی، چندین نقش مهم را ایفا میکند:
- نمایانگر وضعیت اقتصادی: تغییرات در شاخص داوجونز معمولاً به عنوان نشانهای از وضعیت کلی اقتصاد آمریکا تفسیر میشود.
- مرجع برای سرمایهگذاران: بسیاری از سرمایهگذاران و مدیران پورتفولیو از داوجونز به عنوان معیاری برای ارزیابی عملکرد بازار و تصمیمگیریهای سرمایهگذاری استفاده میکنند.
- تأثیر روانی: تغییرات بزرگ در داوجونز میتواند تأثیر روانی قابلتوجهی بر سرمایهگذاران و بازارهای جهانی داشته باشد. افزایشهای شدید معمولاً باعث افزایش اعتماد به نفس و انگیزه برای سرمایهگذاری بیشتر میشود، در حالی که کاهشهای شدید میتواند منجر به فروش وحشتزده و نوسانات بیشتر در بازار شود.
نقاط قوت و ضعف
داوجونز به عنوان یکی از شاخصهای مهم بورس مزایای خاص خود را دارد:
- سادگی: ساختار ساده آن و محاسبه بر اساس قیمت سهام، فهم آن را برای عموم آسانتر میکند.
- شهرت و اعتبار: به دلیل قدمت و اعتبار طولانیمدت، بسیاری از سرمایهگذاران و تحلیلگران به آن اعتماد دارند.
با این حال، داوجونز دارای محدودیتهایی نیز هست:
- وزندهی بر اساس قیمت: این روش محاسبه ممکن است نمایانگر دقیقی از ارزش واقعی بازار نباشد. شرکتهایی با قیمت سهام بالا تأثیر بیشتری دارند، حتی اگر ارزش بازار کلی آنها نسبت به سایر شرکتها کمتر باشد.
- نمونه محدود: شامل فقط ۳۰ شرکت است و بنابراین ممکن است نمایانگر کاملی از کل بازار نباشد.
تغییرات در شاخص داوجونز (DJIA) ممکن است تا حدی بر شاخصهای دیگر مانند S&P 500 و نزدک (Nasdaq) تأثیر بگذارد، اما این تأثیر معمولاً به دلایل زیر محدود است:
1- ترکیب شرکتها و روش محاسبه
- شاخص داوجونز: شامل ۳۰ شرکت بزرگ و با سابقه است و به صورت میانگین وزنی قیمت محاسبه میشود.
- S&P 500: شامل ۵۰۰ شرکت بزرگ است که بر اساس ارزش بازار وزندهی شدهاند.
- نزدک: شامل بیش از ۳۰۰۰ شرکت است و تمرکز بیشتری بر شرکتهای تکنولوژی دارد.
به دلیل تفاوت در تعداد شرکتها و روشهای وزندهی، تغییرات در داوجونز لزوماً تأثیر مستقیمی و شدیدی بر S&P 500 یا نزدک نخواهد داشت.
2- تنوع صنعتی
شاخص داوجونز نسبت به S&P 500 و نزدک تنوع صنعتی کمتری دارد. بنابراین، تغییرات در داوجونز ممکن است نمایانگر تغییرات در صنایع خاصی باشد که به همان اندازه در شاخصهای دیگر تأثیرگذار نیستند.
3- تأثیر شرکتهای خاص
تغییرات در قیمت سهام شرکتهای بزرگ مانند Apple، Microsoft، و Boeing که در هر سه شاخص حضور دارند، میتواند تأثیری بر روی هر سه شاخص داشته باشد. با این حال، تأثیر این تغییرات به وزن هر شرکت در هر شاخص بستگی دارد. برای مثال، تغییرات در سهام Apple که وزنی بزرگ در هر سه شاخص دارد، ممکن است تأثیر بیشتری بر هر سه شاخص داشته باشد.
4-واکنش بازار
بازارها معمولاً به تغییرات بزرگ و اخبار مهم واکنش نشان میدهند. اگر تغییری در داوجونز ناشی از اخبار اقتصادی یا سیاسی باشد، احتمال دارد که S&P 500 و نزدک نیز به این اخبار واکنش نشان دهند. با این حال، این واکنشها به دلیل اخبار مشابه و نه به دلیل خود تغییر در شاخص داوجونز رخ میدهد.
5- شاخصهای مرتبط
شرکتهای مشترک میان شاخصها میتوانند عاملی برای انتقال تأثیرات باشند. به عنوان مثال، اگر شرکتی که در هر سه شاخص حضور دارد، گزارش مالی قوی ارائه دهد، این میتواند به افزایش شاخص داوجونز، S&P 500 و نزدک منجر شود.
در نتیجه تغییرات در شاخص داوجونز به طور مستقیم تأثیر شدیدی بر S&P 500 یا نزدک ندارد، اما به دلیل وجود شرکتهای مشترک و واکنشهای بازار به اخبار اقتصادی و سیاسی، ممکن است تأثیرات مشابهی در هر سه شاخص مشاهده شود. تنوع صنایع و روشهای وزندهی متفاوت در این شاخصها باعث میشود که هر یک به طور مستقل و با درجههای مختلفی از تأثیرپذیری عمل کنند.
نتیجهگیری
شاخص داوجونز به عنوان یکی از مهمترین و قدیمیترین شاخصهای بازارهای مالی جهان، نقش مهمی در تحلیل و ارزیابی وضعیت اقتصادی و تصمیمگیریهای سرمایهگذاری ایفا میکند. با وجود برخی محدودیتها، این شاخص همچنان یکی از ابزارهای کلیدی برای فهم بهتر از بازارهای مالی و روندهای اقتصادی باقی مانده است. Understanding and monitoring the Dow Jones Index can provide valuable insights into the economic health and investor sentiment in the United States and globally.