قراردادهای آتی (Futures Contracts) چیست و انواع آن کدامند

قراردادهای آتی (Futures Contracts) به عنوان یکی از ابزارهای اصلی در بازارهای مالی، نقش بسیار مهمی را در تعیین قیمت دارایی‌ها، مدیریت ریسک، و فعالیت‌های اقتصادی دارند. این قراردادها به معامله‌گران اجازه می‌دهند تا در آینده با یک قیمت مشخص، دارایی‌های مختلف را خرید و فروش کنند، که این به سرمایه‌گذاران و تولیدکنندگان کمک می‌کند تا از نوسانات بازار محافظت کنند و استراتژی‌های سرمایه‌گذاری خود را اجرا کنند.

قرارداد آتی چیست؟

قراردادهای آتی، توافقی است که بین دو طرف برای خرید و فروش یک دارایی (مثلاً سهام، کالا، ارز، یا حتی شاخص‌های مالی) در یک زمان آینده و با یک قیمت مشخص انجام می‌شود. این قراردادها برای دوره‌های زمانی خاصی (معمولاً سه، شش یا دوازده ماه) بسته می‌شوند و در بورس‌های مالی معامله می‌شوند.

مزایا:

1. حفاظت از قیمت: با استفاده از قراردادهای آتی، شرکت‌ها و سرمایه‌گذاران می‌توانند از نوسانات قیمت در آینده محافظت کنند. به عنوان مثال، یک تولیدکننده نفت می‌تواند با خرید قرارداد آتی بر روی نفت، قیمت خود را در آینده مشخص کند و از افت و خیزهای بازار محافظت کند.
2. مدیریت ریسک: با استفاده از قراردادهای آتی، سرمایه‌گذاران می‌توانند ریسک‌های مختلفی مانند ریسک قیمت، ریسک تورم، و ریسک نرخ ارز را مدیریت کنند.
3. فرصت‌های سرمایه‌گذاری: این قراردادها به سرمایه‌گذاران اجازه می‌دهند تا در بازارهای مختلف به دنبال فرصت‌های سرمایه‌گذاری باشند و به سوددهی بیشتر برسند.

معایب:

1. ریسک عقب‌ماندگی (Counterparty Risk):وجود ریسک عقب‌ماندگی به این معنی است که یکی از طرفین معامله ممکن است تعهدات خود را عملی نکند. این موضوع می‌تواند منجر به مشکلات مالی برای طرف دیگر معامله شود.
2. نوسانات بازار:قراردادهای آتی به معامله‌گران امکان می‌دهند که از نوسانات بازار در آینده استفاده کنند، اما این نوسانات می‌تواند ریسک برای آن‌ها همچنین فرصت باشد.
   
   مقاله پیشنهادی: سه ویژگی قرارداد آتی

انواع قرارداد های آتی

قراردادهای آتی انواع مختلفی دارند که در بازارهای مالی به کار می‌روند. این قراردادها به طور کلی به پنج دسته اصلی تقسیم می‌شوند:

آتی‌های کالا (Commodity Futures)

این نوع قراردادها برای خرید و فروش کالاهایی مانند طلا، نقره، نفت، گاز طبیعی و محصولات کشاورزی استفاده می‌شوند.

Commodity Futures یا قراردادهای آتی کالا، قراردادهایی هستند که به سرمایه‌گذاران اجازه می‌دهند یک کالای خاص را در تاریخ معینی در آینده با قیمتی از پیش تعیین‌شده خریداری یا بفروشند. این قراردادها برای کالاهایی مانند نفت، طلا، نقره، گاز طبیعی و محصولات کشاورزی مانند گندم، ذرت و سویا استفاده می‌شوند.

ویژگی‌های کلیدی:

1. کالای مبنا: نوع کالایی که قرارداد بر اساس آن بسته می‌شود.
2. تاریخ تحویل: تاریخ معینی که قرارداد باید در آن تسویه شود.
3. قیمت توافقی: قیمتی که در زمان بستن قرارداد برای تحویل در تاریخ معین توافق می‌شود.
4. اهرم مالی (Leverage) :امکان کنترل مقدار زیادی از کالا با مقدار کمی سرمایه.

مزایا:

1. پوشش ریسک (Hedging) : تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان کالا می‌توانند از این قراردادها برای محافظت در برابر نوسانات قیمت استفاده کنند.
2. سفته‌بازی (Speculation) : معامله‌گران می‌توانند با پیش‌بینی تغییرات قیمت کالاها سود کسب کنند.
3. آربیتراژ (Arbitrage) : استفاده از تفاوت قیمت‌ها در بازارهای مختلف برای کسب سود بدون ریسک.

معایب:

1. ریسک بالا: به دلیل اهرم مالی، زیان‌ها نیز می‌توانند به شدت افزایش یابند.
2. پیچیدگی: نیاز به دانش و تجربه در تحلیل بازار و کالای مورد معامله.
3. هزینه‌های اضافی: هزینه‌های مالیاتی و کارمزدی مرتبط با معاملات.

کاربردها:

1. پوشش ریسک: شرکت‌های تولیدکننده و مصرف‌کننده از این ابزار برای محافظت از تغییرات ناگهانی قیمت‌ها استفاده می‌کنند.
2. سفته‌بازی: معامله‌گران از این قراردادها برای بهره‌برداری از تغییرات پیش‌بینی‌شده قیمت کالاها استفاده می‌کنند.
3. آربیتراژ: استفاده از تفاوت قیمت‌ها در بازارهای مختلف برای کسب سود بدون ریسک.

مثال‌های مشهور:

1. آتی نفت خام (Crude Oil Futures) : قراردادهای آتی بر اساس قیمت نفت خام.
2. آتی طلا (Gold Futures) : قراردادهای آتی بر اساس قیمت طلا.
3. آتی گندم (Wheat Futures) : قراردادهای آتی بر اساس قیمت گندم.

کارکرد و تسویه قرارداد آتی کالا

قراردادهای آتی کالا به دو صورت نقدی و فیزیکی تسویه می‌شوند. در تسویه نقدی، اختلاف قیمت تسویه می‌شود و کالا تحویل داده نمی‌شود. در تسویه فیزیکی، کالا به صورت واقعی تحویل داده می‌شود.

• Equity Futures یا قراردادهای آتی سهام:

ابزاری مالی هستند که به سرمایه‌گذاران اجازه می‌دهند در تاریخ آینده یک مقدار معین از سهام خاص را با قیمتی از پیش تعیین شده خریداری یا بفروشند. این نوع قراردادها چندین کاربرد اصلی دارند:

1. پوشش ریسک (Hedging) : سرمایه‌گذاران می‌توانند از این قراردادها برای محافظت در برابر نوسانات قیمت سهام استفاده کنند.
2. سفته‌بازی (Speculation) : معامله‌گران با پیش‌بینی تغییرات قیمت سهام می‌توانند سود کسب کنند.
3. آربیتراژ (Arbitrage): با بهره‌گیری از تفاوت قیمت بین بازارهای مختلف، معامله‌گران می‌توانند از فرصت‌های سودآور استفاده کنند.

ویژگی‌های کلیدی قراردادهای آتی سهام

1. تاریخ تحویل: تاریخ معینی در آینده که قرارداد باید در آن تسویه شود.
2. قیمت توافقی: قیمتی که طرفین قرارداد در آن توافق می‌کنند.
3. اهرم مالی (Leverage) : امکان کنترل مقدار زیادی سهام با مقدار کم‌تری سرمایه.

مزایا:

• مدیریت ریسک و پوشش نوسانات قیمت.
• امکان کسب سود از تغییرات قیمت سهام بدون نیاز به خرید واقعی سهام.
• نقدینگی بالا و هزینه‌های معاملاتی پایین.

معایب:

• ریسک بالای زیان در صورت تغییرات نامطلوب قیمت.
• نیاز به دانش و تجربه در بازارهای مالی برای مدیریت مؤثر قراردادها.

در کل، قراردادهای آتی سهام ابزارهای قدرتمندی برای مدیریت ریسک و سرمایه‌گذاری هستند که با داشتن دانش و تجربه مناسب می‌توانند به طور مؤثری در سبد سرمایه‌گذاری استفاده شوند.

Index Futures یا قراردادهای آتی شاخص:

قراردادهایی هستند که به سرمایه‌گذاران اجازه می‌دهند در تاریخ معینی در آینده، یک شاخص سهام خاص را با قیمتی از پیش تعیین شده خریداری یا بفروشند. این قراردادها معمولاً بر پایه شاخص‌های بازار سهام مانند S&P 500، NASDAQ-100 یا شاخص‌های دیگر بورس‌های جهانی هستند.

ویژگی‌های کلیدی:

1. شاخص مبنا: شاخص مشخصی که قرارداد بر اساس آن بسته می‌شود.
2. تاریخ انقضا: تاریخ معینی که قرارداد باید در آن تسویه شود.
3. قیمت توافقی: قیمتی که در زمان بستن قرارداد برای تسویه در تاریخ انقضا تعیین می‌شود.
4. اهرم مالی (Leverage) : امکان کنترل ارزش بزرگی از شاخص با مقدار کمتری سرمایه.

مزایا:

1. پوشش ریسک: سرمایه‌گذاران می‌توانند از این قراردادها برای محافظت در برابر نوسانات بازار استفاده کنند.
2. سفته‌بازی: امکان کسب سود از تغییرات قیمت شاخص بدون نیاز به خرید فیزیکی تمام سهام موجود در شاخص.
3. نقدینگی بالا: به دلیل حجم معاملات زیاد، ورود و خروج از موقعیت‌ها با هزینه کمتر امکان‌پذیر است.
4. تنوع بخشی: امکان سرمایه‌گذاری در کل بازار به جای سهام خاص.

معایب:

1. ریسک بالا: به دلیل اهرم مالی، زیان‌ها نیز می‌توانند به شدت افزایش یابند.
2. پیچیدگی: نیاز به دانش و تجربه در تحلیل بازار و شاخص‌های مختلف.
3. هزینه‌های اضافی: هزینه‌های مالیاتی و کارمزدی مرتبط با معاملات.

کاربردها:

1. پوشش ریسک: شرکت‌ها و سرمایه‌گذاران نهادی از این ابزار برای محافظت از پورتفوی خود در برابر نوسانات شدید بازار استفاده می‌کنند.
2. سفته‌بازی: معامله‌گران از این قراردادها برای بهره‌برداری از تغییرات پیش‌بینی‌شده قیمت شاخص‌ها استفاده می‌کنند.
3. آربیتراژ: استفاده از تفاوت قیمت‌ها در بازارهای مختلف برای کسب سود بدون ریسک.

مطالعه بیشتر: چگونگی مدیریت ریسک در فارکس

مثال‌های مشهور:

1. S&P 500 Futures : قراردادهای آتی بر اساس شاخص S&P 500.
2. NASDAQ-100 Futures : قراردادهای آتی بر اساس شاخص NASDAQ-100.
3. Dow Jones Futures : قراردادهای آتی بر اساس شاخص Dow Jones Industrial Average.

در کل، قراردادهای آتی شاخص ابزاری مفید برای مدیریت ریسک و سرمایه‌گذاری هستند که به سرمایه‌گذاران امکان می‌دهند به صورت غیرمستقیم در کل بازار سرمایه‌گذاری کنند و از نوسانات آن بهره‌برداری نمایند.

قراردادهای آتی ارز (Currency Futures) :

ابزارهای مالی هستند که برای محافظت در برابر ریسک نرخ ارز و همچنین برای معاملات مشتقه استفاده می‌شوند. این قراردادها بر اساس یک قیمت معین ارزی (که به آن نرخ آتی یا futures rate معروف است) توسط دو طرف (فروشنده و خریدار) منعقد می‌شوند و در یک تاریخ آینده مشخص (تاریخ تسویه)، توسط خریدار و فروشنده اجرا می‌شوند.

در واقع، در یک قرارداد آتی ارز، دو طرف توافق می‌کنند که به تعداد خاصی از واحدهای ارزی را با یک نرخ معین در تاریخ مشخصی در آینده، خرید و فروش کنند. این نرخ معمولاً با استفاده از نرخ ارز فعلی و عوامل دیگری مانند نرخ بهره، زمان باقیمانده تا تسویه و نرخ بهره خریدار و فروشنده تعیین می‌شود.

مزایای استفاده از قراردادهای آتی ارز شامل موارد زیر می‌شود:

1. محافظت در برابر ریسک نرخ ارز: شرکت‌ها و سرمایه‌گذاران می‌توانند با استفاده از قراردادهای آتی ارز از نوسانات نرخ ارز محافظت کنند و ریسک‌های مربوط به تغییرات ناخالصی ارز را کاهش دهند.
2. امکان معاملات مشتقه: با استفاده از قراردادهای آتی ارز، امکان معاملات مشتقه مانند انجام معاملات بر اساس توقعات در مورد جهت تغییرات نرخ ارز، امکان‌پذیر می‌شود که این امر به سرمایه‌گذاران اجازه می‌دهد تا از فرصت‌های سودآور استفاده کنند.
3. تسهیل تسویه: با استفاده از قراردادهای آتی ارز، فرآیند تسویه معاملات بین دو طرف سریعتر و موثرتر می‌شود.
4. افزایش نرخ شفافیت و پیش‌بینی: با تعیین نرخ‌های آتی ارز، شفافیت در بازار ارز افزایش می‌یابد و این به سرمایه‌گذاران کمک می‌کند تا بهتر بتوانند تصمیمات خود را بگیرند و بازدهی خود را بهبود بخشند.

به طور کلی، قراردادهای آتی ارز یک ابزار مهم در بازار ارز هستند که به افراد و شرکت‌ها کمک می‌کنند تا از نوسانات نرخ ارز محافظت کنند و از فرصت‌های معاملاتی در بازار ارز بهره‌مند شوند.

قراردادهای آتی ارز (Currency Futures) در واقع قراردادهایی هستند که بین دو طرف (یعنی خریدار و فروشنده) منعقد می‌شوند و در آینده مشخصی، معمولاً در یک تاریخ مشخص در آینده، توسط طرفین اجرا می‌شوند. این قراردادها بر اساس یک قیمت معین ارزی که به آن نرخ آتی (futures rate) معروف است، منعقد می‌شوند.

مهمترین ویژگی‌ها و جوانب مرتبط با قراردادهای آتی ارز عبارتند از:

1. نحوه عملکرد:
   • خریدار قرارداد آتی ارز متعهد می‌شود که در تاریخ تسویه، مقدار خاصی از ارز را با نرخ معینی خریداری کند.
   • فروشنده همچنین متعهد می‌شود که در تاریخ تسویه، مقدار خاصی از ارز را با نرخ معینی بفروشد.
2. تاریخ تسویه:
   • تاریخ تسویه در قراردادهای آتی ارز مشخص است و معمولاً در آینده (مثلاً سه ماه یا شش ماه بعد) تعیین می‌شود.
   • در این تاریخ، تفاوت بین نرخ آتی در تاریخ تسویه و نرخ بازار فعلی ارز تسویه می‌شود.
3. اندازه واحد:
   • هر قرارداد آتی ارز دارای یک اندازه واحد خاصی از ارز است که باید توسط طرفین تعیین شود.
   • برای مثال، یک قرارداد آتی ارز ممکن است به عنوان معادل یک هزار واحد از ارز مورد نظر باشد.
4. مقررات معامله:
   • معاملات در بازار قراردادهای آتی ارز معمولاً در بورس انجام می‌شوند و تحت مقررات مشخصی انجام می‌پذیرند.
   • این مقررات شامل ساعات معاملات، مقررات سرمایه‌گذاری و سایر قوانین مرتبط با بازار می‌شوند.
5. استفاده‌ها:
   • قراردادهای آتی ارز ممکن است برای محافظت در برابر ریسک نرخ ارز، معاملات مشتقه، سرمایه‌گذاری و حتی معاملات مخاطره‌پذیر استفاده شوند.

به طور کلی، قراردادهای آتی ارز ابزارهای مهمی در بازار ارز هستند که به سرمایه‌گذاران و شرکت‌ها کمک می‌کنند تا از نوسانات نرخ ارز محافظت کنند، معاملات مشتقه انجام دهند و به عنوان یک ابزار مالی موثر عمل کنند.

قراردادهای آتی باند (Bond Futures) :

معاملاتی هستند که بر روی قیمت و عایدی بدهی‌های بلندمدت، معمولاً اوراق قرضه یا اوراق قرضه دولتی، مبتنی هستند. این قراردادها به بازرگانان اجازه می‌دهند تا در مورد قیمت آینده بدهی‌های بلندمدت و عواملی مانند نرخ بهره و سایر شرایط مالی شرط‌هایی بپذیرند.

عمده استفاده از قراردادهای آتی باند برای مدیریت ریسک است. برای مثال، یک صندوق سرمایه‌گذاری ممکن است می‌خواهد موقعیت خود در معرض نوسانات قیمت اوراق قرضه دولتی را محدود کند. او می‌تواند قرارداد آتی باند را خریداری کند که از آن به عنوان یک ابزار محافظتی استفاده کند.

در بازار قراردادهای آتی باند، قیمت و عایدی بدهی‌های بلندمدت مانند باندهای دولتی مختلف از جمله تسهیلات تامین مالی اداره دولت (Treasuries) مورد معامله قرار می‌گیرند. تغییرات در قیمت و عواملی مانند نرخ بهره بر روی قراردادهای آتی باند تأثیر می‌گذارد و معامله‌گران می‌توانند از این تغییرات برای بهره‌مندی مالی استفاده کنند.

در کل، قراردادهای آتی باند یک ابزار مفید برای مدیریت ریسک مرتبط با نوسانات قیمت و عایدی بدهی‌های بلندمدت هستند، همچنین به عنوان یک ابزار سرمایه‌گذاری و معاملاتی نیز مورد استفاده قرار می‌گیرند.

در کل وقتی می‌گوییم “قراردادهای آتی باند”، به معاملاتی اشاره داریم که بر روی بدهی‌های بلندمدت، معمولاً اوراق قرضه دولتی، صورت می‌پذیرد. این بدهی‌ها ممکن است متعلق به دولت یا نهادهای دیگری باشند. حالتی که معمولاً مورد توجه قرار می‌گیرد، تسهیلات تامین مالی اداره دولت (Treasuries) است، که معمولاً به عنوان باندهای دولتی شناخته می‌شوند.

حالا بیایید ببینیم چطور این قراردادها کار می‌کنند. وقتی شما یک قرارداد آتی باند را خریداری می‌کنید، در واقع تعهد می‌کنید که در آینده، یک مقدار خاص از باندهای دولتی را با یک قیمت خاص خریداری کنید. این مقدار ممکن است بر اساس یک واحد خاص مثل 1000 دلار یا 100 دلار باشد.

تا زمانی که قرارداد به انقضا نرسد، شما می‌توانید آن را نگهداری کنید یا بفروشید. اگر قیمت باندها در زمان انقضای قرارداد از قیمتی که شما قرارداد را خریداری کرده‌اید بیشتر باشد، شما سود خواهید کرد. اگر قیمت کمتر باشد، شما زیان خواهید دید.

این قراردادها به عنوان ابزارهای مدیریت ریسک نیز استفاده می‌شوند. برای مثال، یک سرمایه‌گذار ممکن است بخواهد موقعیت خود در معرض نوسانات قیمت باندهای دولتی را محدود کند. او می‌تواند با خرید یک قرارداد آتی باند از آن به عنوان یک ابزار محافظتی استفاده کند.

در کل، قراردادهای آتی باند معمولاً به عنوان یک ابزار مالی و سرمایه‌گذاری مورد استفاده قرار می‌گیرند که به معامله‌گران اجازه می‌دهند تا در مورد قیمت و عایدی بدهی‌های بلندمدت مانند باندهای دولتی معامله کنند و از تغییرات آینده در ارزش آنها بهره ببرند یا موقعیت‌های خود را در مقابل ریسک‌های بازار محافظت کنند.